در دل کویر سوزان طبس، جایی میان دشت کویر و کویر لوت، باغ گلشن چون نگینی درخشان خودنمایی میکند. این باغ تاریخی که بهدلیل ساختار معماری منحصربهفردش، گاه از آن به عنوان تاج محل ایران یاد میشود، نمادی از هنر، طبیعت و تاریخ در قلب کویر است.
باغ گلشن طبس در حدود صد سال پیش، همزمان با پایان حکومت لطفعلیخان زند و آغاز سلطنت آقامحمدخان قاجار، بر پایهی الگوی کهن «چهارباغ» طراحی و ساخته شد. ساختار معماری مربعشکل آن، که در جهان تنها در بنای تاج محل تکرار شده است، برگرفته از تفسیری قرآنی درباره بهشت است؛ آنجا که «دو نهر در بهشت، یکدیگر را قطع میکنند». در این باغ، مسیرهای اصلی بهشکل عمود بر هم، آن را به چهار بخش مساوی تقسیم میکنند و در نقطه تلاقی این مسیرها، استخری بزرگ قرار دارد. در دل این استخر، سه فواره طبیعی بدون نیاز به نیروی خارجی، بهگونهای چشمنواز به رقص درآمدهاند و آب را به چهار کَرت بزرگ تقسیم میکنند.
این باغ بر بستری از آبهای جاری از چشمههای گرم و سرد طبس بنا شده و شگفتی آنجاست که در این فضای محدود، گونههایی از درختان متعلق به اقلیمهای مختلف ایران و جهان گرد هم آمدهاند. نخلهای کهنسال در کنار درختان انار، نارنج، سیکاس استوایی، سرو و چنار سردسیر، ترکیبی خیرهکننده از تضاد اقلیمی را به نمایش گذاشتهاند. گلهای رز، ختمی و اطلسی نیز فضای باغ را با عطر و رنگ میآرایند.
از دیگر دیدنیهای باغ گلشن طبس، پلیکانهایی هستند که با طبیعت باغ انس گرفتهاند و آن را به زیستگاه خود برگزیدهاند. بنای دوطبقه باغ که در زلزله آسیب دید، بعدها بازسازی شده و اکنون با ایوانی بزرگ، دو ستون بلند و تزئینات آجری، بار دیگر زیبایی خود را بازیافته است. ایوان طبقه دوم، نمایی چشمنواز از سراسر باغ به بازدیدکننده هدیه میدهد.
در سال ۲۰۰۸، وبسایت معتبر The Daily Telegraph باغ گلشن طبس را در فهرست ۵۰ باغ زیبای جهان قرار داد. پنهلوپه هابهوس، کارشناس برجسته باغهای ایرانی، از این باغ به عنوان “بهشتی روی زمین” یاد میکند که دیدنش ارزش هفت ساعت رانندگی در دل کویر را دارد.
باغ گلشن در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. امروزه، بنای این باغ به «موزه زمینشناسی طبس» تبدیل شده است. در این موزه، مجموعهای از فسیلها، سنگها، کانیها و ذخایر معدنی به نمایش درآمده است؛ و یادآور جایگاه ویژه طبس بهعنوان بهشت زمینشناسی ایران، با ذخایری بیش از پنج میلیارد تُن می باشد.