معرفی استان زنجان
استان زنجان در شمال‌غربی ایران قرار گرفته و با هفت استان کشور هم‌مرز است؛ از شمال با اردبیل و گیلان، از شرق با قزوین، از جنوب با همدان و از غرب و جنوب‌غربی با استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی. این موقعیت جغرافیایی سبب شده زنجان همواره در طول تاریخ، گذرگاه اقوام، لشکریان و کاروان‌های تجاری باشد و اهمیت ارتباطی و استراتژیک ویژه‌ای پیدا کند.
بر پایه آخرین تقسیمات کشوری، استان زنجان دارای ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۱۶ شهر، ۴۶ دهستان و ۹۸۱ آبادی دارای سکنه است. جمعیت استان در سال‌های اخیر نزدیک به یک‌میلیون نفر برآورد شده که عمدتاً ترک‌زبان بوده و به زبان ترکی آذری سخن می‌گویند.
جغرافیا و اقلیم استان زنجان
استان زنجان به طور کلی از دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل یافته است.
-
مناطق کوهستانی عمدتاً در شمال شهرستان زنجان، بخش‌های مرکزی، طارم علیا و سفلی، ماه‌نشان، ایلات قاقازان و در غرب و جنوب‌غربی شهرستان خدابنده واقع شده‌اند. این بخش‌ها دارای کوه‌هایی بلند و مراتعی غنی هستند که همواره محل ییلاق ایلات و عشایر بوده‌اند.
-
دشت‌ها و جلگه‌ها نیز در سایر نقاط استان گسترده شده‌اند و زمین‌های حاصل‌خیز آن‌ها نقش اساسی در کشاورزی و تأمین معیشت مردم ایفا می‌کند.
میانگین بارش سالانه استان حدود ۳۲۳ میلی‌متر است. تعداد روزهای یخبندان در طول سال به طور متوسط به ۱۱۵ روز می‌رسد. زمستان‌های سرد و طولانی و تابستان‌های معتدل و کوتاه از ویژگی‌های اصلی اقلیم منطقه به شمار می‌روند. حداکثر دمای ثبت‌شده در زنجان ۴۰ درجه سانتی‌گراد و حداقل آن ۲۹/۶- درجه بوده است. فصل سرمای منطقه از اوایل آذر با بارش برف‌های پیاپی آغاز شده و معمولاً تا اواخر فروردین ادامه دارد. بادهای مشهور استان شامل باد سَرمه (مه) که هوای خنک و مرطوب به همراه دارد و باد گرم است که از ویژگی‌های اقلیمی منطقه محسوب می‌شود.
شهر زنجان (مرکز استان)
پیشینه تاریخی
بنیان‌گذاری شهر زنجان به دوران سلطنت اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانیان، نسبت داده می‌شود. در آن زمان این شهر را شهین می‌نامیدند که به معنای «منسوب به شاه» است. در گذر زمان، این نام به زنگان و سپس به زنجان تغییر یافت.
در قرون چهارم و پنجم هجری، چراگاه‌های وسیع این منطقه سبب مهاجرت و استقرار طایفه‌های ترک‌نژاد شد و بسیاری از آن‌ها در چمن سلطانیه و دیگر نواحی ساکن شدند. با حمله مغول، شهر آسیب‌های فراوان دید؛ اما در دوران ایلخانان، به‌ویژه با توجهات سلطان محمد خدابنده (الجایتو)، این شهر و منطقه سلطانیه اهمیت تازه‌ای پیدا کرد.
در دوران بعد، زنجان عرصه رویدادهای گوناگون سیاسی و اجتماعی بود: از قیام علی‌محمد باب تا نهضت مشروطه و همچنین تحولات قرن بیستم همچون درگیری‌های دموکرات‌های آذربایجان.
جاذبه‌ها و بناهای تاریخی استان
زنجان شهری با پیشینه فرهنگی غنی است و آثار تاریخی و طبیعی بسیاری دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
مساجد تاریخی: مسجد جامع زنجان، مسجد سلطانی (مسجد جامع جدید)، مسجد خانم، مسجد اسحاق میرزا، مسجد میرزایی و مسجد قلا یر.
-
امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها: امامزاده سیدابراهیم، امامزاده موسی، امامزاده یعقوب.
-
مراکز طبیعی: رودخانه قزل‌اوزن، زنجان‌رود، کوه‌های ابدال، بابا گیلدر، بلقیس، قبله‌داغ، لعل‌کان و سندران.
-
غارها و چشمه‌ها: غار کتله‌خور، غار داش‌کسن، غار گلجیک، چشمه آب گرم آبدال، چشمه آب گرم انگوران، چشمه الله‌بلاغی.
-
بناهای تاریخی و فرهنگی: بنای رختشورخانه، عمارت ذوالفقاری، گنبدهای خرقان، قلعه شمیران، قلعه سانسیر، قلعه اسماعیلیه، تپه صائین‌قلعه، خانه شهردار، ساختمان استانداری قدیم.
-
حمام‌ها و پل‌ها: حمام قیصریه، حمام جامی‌داداش، حمام میربها، پل سردار، پل حاج سیدمحمد، پل میربهاءالدین.
-
کاروانسرا و معابد: کاروانسرای سرچم، معبد داش‌کسن.
شهرستان ابهر
پیشینه تاریخی
منطقه ابهر و اطراف رودخانه ابهرچای از نخستین زیستگاه‌های انسانی در ایران بوده و قدمتی طولانی دارد. در هزاره دوم پیش از میلاد، دره ابهررود یکی از مناطق پررونق ایران محسوب می‌شد. در قرن نهم پیش از میلاد، مادها در این ناحیه اتحادیه‌ای از قبایل تشکیل دادند که مرکز آن در حوالی ابهرچای قرار داشت.
با انتخاب سلطانیه به‌عنوان پایتخت ایلخانان، اهمیت ارتباطی و جاده‌ای ابهر دوچندان شد. نام ابهر از واژه پهلوی اوهر گرفته شده که به معنای «محل بستن آب‌ها» است. قدیمی‌ترین محل سکونت در این شهر، تپه قلعه در کنار ابهررود است که قدمتی چهار هزار ساله دارد.
جاذبه‌ها
-
بقعه پیراحمد، بقعه ملا حسن
-
امامزاده‌های زیدالکبیر، محمد، ابراهیم و اسماعیل
-
مسجد جامع ابهر و مسجد جامع قروه
-
ابهررود
-
بنای تاریخی چلبی اوغلی
-
ارگ سلطانیه
-
روستای ویر و علمدار تپه
پیشینه تاریخی
خدابنده در جنوب‌شرقی استان واقع شده و یکی از پرجمعیت‌ترین شهرستان‌های زنجان است. ایلات خدابنده‌لو و افشار با ساکنان بومی این منطقه در هم آمیخته و ترکیبی قومی به وجود آورده‌اند که به نام زنجانی شناخته می‌شود.
این شهرستان دو شهر تاریخی سهرورد و سجاس را در خود جای داده است. آثار باستانی و شواهد موجود نشان می‌دهد که سکونت در این ناحیه به اواخر هزاره چهارم و اوایل هزاره پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد.
جاذبه‌ها استان
-
مسجد جامع سجاس
-
بقعه قیدار نبی
-
امامزاده ابراهیم و امامزاده یحیی
-
رودخانه‌های خررود و سجاس‌رود
-
روستاهای تاریخی سجاس و گرماب
دیگر شهرستان‌های استان زنجان
-
ماه‌نشان: منطقه‌ای با طبیعت زیبا، کوهستان‌های بلند و معادن غنی.
-
طارم: به سبب شرایط آب‌وهوایی مناسب، یکی از قطب‌های کشاورزی استان است و باغ‌های زیتون آن شهرت ملی دارد.
-
ایجرود: منطقه‌ای با پیشینه تاریخی و روستاهای باستانی که در مسیر کاروانی مهم قرار داشته است.
-
سلطانیه: شهری تاریخی که زمانی پایتخت ایلخانان مغول بود و گنبد سلطانیه به‌عنوان بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان در آن قرار دارد.
