در دل استان خوزستان و نزدیکی شهر تاریخی شوش، عبادتگاه باستانی چغازنبیل چون نگینی از دوران کهن می‌درخشد. این زیگورات عظیم، که ایلامیان آن را “دوراونتاش” می‌نامیدند، حدود سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد و به فرمان اونتاش گال، پادشاه بزرگ ایلام، ساخته شد. هدف از ساخت آن، ادای احترام و نیایش به ایزد اینشوشیناک، نگهبان مقدس شهر شوش، بود.
چغازنبیل نه تنها یک معبد، بلکه نمادی از معماری، هنر و باورهای مردمان ایلامی‌ست. هرچند این نیایشگاه باشکوه در سال ۶۴۵ پیش از میلاد، در پی حمله سپاه آشوربانی‌پال ویران شد، اما شکوه آن همچنان در تاریخ و ذهن مردم زنده است. این اثر ارزشمند به‌همراه نقش جهان اصفهان و تخت جمشید، در سال ۱۳۵۸ خورشیدی به‌عنوان یکی از نخستین آثار ایرانی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید.
شهر شوش که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان به‌شمار می‌رود، در نزدیکی چغازنبیل قرار دارد؛ شهری که زمانی پایتخت امپراتوری‌های بزرگ و یکی از زیباترین و گسترده‌ترین مراکز تمدنی جهان بود.
معماری چغازنبیل
معبد باستانی چغازنبیل، بخشی از شهر تاریخی دوراونتاش، مجموعه‌ای منظم و مهندسی‌شده از سه حصار تو در توست که در وسعتی حدود ۱۰۰۰ متر در ۱۳۰۰ متر گسترده شده‌اند. در قلب حصار اول، زیگورات عظیم و مرکزی قرار دارد؛ حصاری که معابد کوچک‌تر و کاخ‌های سلطنتی در محدوده دوم آن جای گرفته‌اند. حصار سوم نیز شامل تصفیه‌خانه، آرامگاه‌های زیرزمینی و دیگر بناهای حکومتی بوده است. این نظم فضایی، نشانه‌ای از پیشرفت تمدن ایلامی در طراحی شهری و معماری است.
مصالح اصلی به‌کاررفته در چغازنبیل، خشت و گل است؛ اما برای مقاومت بیشتر بنا، آجرهایی با پوشش خاص و کتیبه‌دار به‌کار رفته‌اند که بسیاری از آن‌ها هنوز هم قابل مشاهده‌اند. در تزیینات بنا از ملات قیر، آجرهای لعاب‌دار، اندود گچ، قطعات شیشه‌ای و گل‌میخ‌های سفالی استفاده شده که جلوه‌ای خاص به نما بخشیده است. ورودی‌های معبد با مجسمه‌های سفالی گاوهای نر، نماد قدرت و حراست، محافظت می‌شده‌اند.
در نزدیکی معابد مهمی چون هیشمیتیک و روهوراتیر، بقایای کوره‌های سفال‌پزی دیده می‌شود که نشان‌دهنده وجود هنر پیشرفته سفال‌گری در این منطقه است. بنای زیگورات چغازنبیل در اصل در پنج طبقه ساخته شده بود و ارتفاعی حدود ۵۳ متر داشت، اما اکنون تنها دو طبقه و حدود ۲۵ متر از آن برجای مانده است. هر طبقه این سازه، مستقیماً بر روی زمین ساخته شده و در کنار یکدیگر، ساختاری عظیم و هماهنگ را شکل داده‌اند.
