کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های جنوب‌غربی ایران است که به‌دلیل طبیعت بکر، رودخانه‌های پرآب و مردمانی مهمان‌نواز، شهرت فراوانی دارد.

تاریخچه استان کهگیلویه و بویراحمد

منطقه‌ای که امروزه به‌عنوان استان کهگیلویه و بویراحمد شناخته می‌شود، از گذشته‌های دور محل سکونت اقوام مختلف بوده، اما شکل‌گیری آن با ساختار کنونی کمتر از پنجاه سال قدمت دارد.
ایل بویراحمد که از ساکنان اصلی این منطقه به شمار می‌روند، در دوره قاجار قدرت زیادی یافتند و نقش مهمی در تحولات محلی ایفا کردند. در دوره پهلوی اول و دوم، بخش‌هایی از این منطقه تحت مدیریت استان‌های فارس و خوزستان قرار داشت، تا اینکه از سال ۱۳۴۲ به «فرمانداری کل» ارتقاء یافت و نام کهگیلویه و بویراحمد بر آن نهاده شد. سرانجام در خرداد ۱۳۵۵ به‌طور رسمی به عنوان یک استان مستقل معرفی شد.

نام استان از دو بخش گرفته شده است: «کوه جیلو یا گیلو» که به عنوان نماد طبیعی منطقه شناخته می‌شود و «بویراحمد» که نام یکی از ایل‌های بزرگ ساکن در این ناحیه است.

جغرافیای استان کهگیلویه و بویراحمد

استان کهگیلویه و بویراحمد از شمال با چهارمحال و بختیاری، از جنوب با فارس و بوشهر، از شرق با اصفهان و فارس، و از غرب با خوزستان هم‌مرز است.

این استان اقلیمی کوهستانی و مرتفع دارد و کوه‌های زاگرس، خصوصاً دنا به‌عنوان یکی از مرتفع‌ترین قله‌های زاگرس جنوبی، در این منطقه قرار دارند. رودخانه‌های مهمی مانند مارون، بشار، زهره، خِرسان و نازمکان از این استان عبور می‌کنند.

آب‌وهوای استان کهگیلویه و بویراحمد

تنوع اقلیمی کهگیلویه و بویراحمد موجب تقسیم آن به دو منطقه‌ی سردسیری و گرمسیری شده است:

• ناحیه گرمسیری در جنوب و غرب استان و هم‌مرز با خوزستان واقع شده و دارای آب‌وهوایی گرم و نیمه‌خشک است. این بخش پوشیده از درختان بنه (پسته کوهی) است و به‌ندرت یخبندان در آن رخ می‌دهد.

• ناحیه سردسیری در شمال و شرق استان و در مجاورت فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری قرار دارد. این منطقه با جنگل‌های بلوط و پسته کوهی پوشیده شده و سرچشمه‌ی رودهای مهمی همچون کارون و مارون است. فصل یخبندان در برخی نقاط از شهریور آغاز می‌شود و تا اسفند ادامه دارد.

با وجود وسعت نه‌چندان زیاد، این استان از تنوع آب‌وهوایی بالایی برخوردار است؛ به‌طوری که در زمستان بخشی از آن سفیدپوش است و در همان زمان در نواحی دیگر، محصولات تابستانی برداشت می‌شود.

تقسیمات کشوری و شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد

تا سال ۱۳۷۵، این استان شامل سه شهرستان: بویراحمد، کهگیلویه و گچساران بود. اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد به ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۱۶ شهر و بیش از ۱۷۰۰ روستا تقسیم شده است.

بویراحمد و شهر یاسوج

یاسوج، مرکز استان، در منطقه سردسیری قرار دارد و ساکنان آن عمدتاً از ایل بویراحمد هستند. طبیعت زیبا، آبشارهای خروشان و آثار تاریخی، این شهر را به مقصدی پرطرفدار برای گردشگران در تمام فصول تبدیل کرده است. در زمستان ارتفاعات برف‌گیر یاسوج میزبان علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی است و در تابستان، آبشارها و دشت‌های سرسبز گردشگران را جذب می‌کنند.

از جاذبه‌های مهم این منطقه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آبشارهای مارگون، تنگ تامرادی و یاسوج

• پیست اسکی کاکان

• پارک ساحلی رود بشار، تنگه مهریان، پارک کوهستان یاسوج

• دریاچه کوه گل و دره المون

همچنین موزه باستان‌شناسی یاسوج، آثار ارزشمند کشف‌شده از این منطقه را به نمایش گذاشته و گواهی بر پیشینه غنی تاریخی آن است.

غذاهای محلی استان کهگیلویه و بویراحمد

غذاهای محلی استان کهگیلویه و بویراحمد با بهره‌گیری از لبنیات تازه، غلات، گیاهان کوهی و مواد اولیه طبیعی، طعمی اصیل و دل‌نشین دارند که ریشه در سبک زندگی بومی و ارتباط نزدیک مردم با طبیعت دارد. تنوع این خوراکی‌ها چشمگیر است و هر یک بیانگر فرهنگ، ذوق و سلیقه مردم منطقه است. از جمله غذاهای سنتی این استان می‌توان به شله ماسی، شله شیری (شیربرنج)، شله ماشکی، شله بادامی، کله‌جوش، آش کارده، پلو محلی با قارچ و لیزک، آب‌گوشت محلی، دمپخت، گوشت قورمه، آش دنگو، نان بلوط و نان برکو اشاره کرد که هر کدام با روش‌های خاص طبخ می‌شوند و بخشی از هویت غذایی این منطقه را تشکیل می‌دهند.

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد بازتابی از سبک زندگی ایلی و روستایی مردم این منطقه و متأثر از جغرافیا، بافت جمعیتی و تنوع گیاهی و جانوری آن است. این صنایع که ریشه در فرهنگ و مهارت‌های سنتی ساکنان استان دارند، شامل انواع بافته‌ها و دست‌سازه‌هایی هستند که هم جنبه کاربردی دارند و هم ارزش هنری. از جمله مهم‌ترین صنایع دستی استان می‌توان به جاجیم، گلیم گچمه، گلیم مشته، نمدمالی، گیوه‌بافی، چادربافی و پارچه‌های سوزن‌دوزی‌شده اشاره کرد که هریک نشان‌دهنده ذوق و هنر زنان و مردان هنرمند این دیار است.

آداب و رسوم استان کهگیلویه و بویراحمد

مردم استان کهگیلویه و بویراحمد نوروز را با شکوه و آداب خاصی گرامی می‌دارند. یکی از رسوم زیبای پیش از تحویل سال، آیینی به نام خیرات نیمه‌برات است که در آن نوعی حلوا از ترکیب شیر، برنج و سیاه‌دانه تهیه و میان همسایگان توزیع می‌شود. این سنت نماد سخاوت و نیت نیک در آغاز سال نو است.

مراسم‌ مربوط به مناسبت‌هایی چون خواستگاری، ازدواج، سوگواری و آیین‌های مذهبی نیز در این استان، با شیوه‌هایی منحصربه‌فرد و سرشار از عناصر فرهنگی محلی برگزار می‌شوند. عروسی‌ها با اجرای آیین‌هایی مانند دستمال‌بازی و ترکه‌بازی جلوه‌ای از شور، شادی و رنگ به خود می‌گیرند و به‌سان جشنواره‌ای سنتی، روح جمعی را درگیر خود می‌سازند. در مقابل، مراسم عزاداری با شیون، سوگ و نمادهای خاص غم، بیانگر عمق احساسات و همدلی میان مردم است.

از دیگر رسوم جالب و نمادین این دیار، آیین چاله‌گرم‌کنون است که در روزهای پایانی سال برگزار می‌شود. در این مراسم، مردم با تهیه‌ی یکی از لذیذترین غذاهای محلی، گرمای تنور خانه را تازه کرده و به استقبال خیر، برکت و روزهای روشن سال جدید می‌روند.