مدرسه چهار باغ که در گذشته با نام‌های “مدرسه سلطانی” و “مدرسه مادرشاه” شناخته می‌شد، به دستور شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، ساخته شد. این مجموعه شامل مدرسه و مسجدی با مساحتی بالغ بر ۸۵۰۰ متر مربع است. ساخت آن در سال ۱۱۱۶ هجری قمری آغاز شد و پس از ۱۰ سال در سال ۱۱۲۶ هجری قمری به پایان رسید.
مدرسه چهار باغ به عنوان آخرین بنای باشکوه دوران صفویه، امروز همچنان محل تدریس علوم دینی به طلاب علوم اسلامی است. وجود چنارهای کهنسال و جوی آبی که از میان صحن مدرسه می‌گذرد، زیبایی این بنا را دوچندان کرده است.
بخش‌های دیدنی مدرسه چهار باغ
-
منبر مرمرین
-
محراب باشکوه
-
کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد در ورودی مدرسه
-
درب مجلل تزیین شده با طلا و نقره
-
حجره‌ی ویژه شاه سلطان حسین
-
گنبد مدرسه با معماری و کاشی‌کاری زیبا
-
خطوط نستعلیق کتیبه‌ها و پنجره‌های چوبی مشبک
موقعیت مدرسه چهار باغ
مدرسه چهارباغ در خیابان چهارباغ پایین اصفهان و در ضلع شرقی این خیابان واقع شده است. این مدرسه از مهم‌ترین آثار تاریخی اصفهان به شمار می‌رود و به عنوان کلکسیونی از هنر کاشی‌کاری ایرانی شناخته می‌شود. بسیاری از سفرنامه‌های گردشگران خارجی به تحسین این بنای بی‌نظیر پرداخته‌اند. کاشی‌کاری‌های متنوع همچون کاشی هفت‌رنگ، معرق، گره‌چینی، پیلی و معقلی، این مدرسه را به موزه‌ای زنده از هنر کاشی‌کاری اصفهان تبدیل کرده است.
معماری مدرسه چهار باغ
معماری مدرسه چهارباغ بر پایه سبک اصفهانی استوار است. گنبد این مدرسه، از نظر زیبایی و تناسب معماری، پس از مسجد شیخ لطف‌الله از برجسته‌ترین نمونه‌های اصفهان به شمار می‌رود. تزیینات طلا و نقره، هنر زرگری و قلمزنی برجسته این بنا را به یکی از شاهکارهای صنایع ظریفه عصر صفوی تبدیل کرده است.
وجه تسمیه مدرسه چهار باغ
نام مدرسه چهارباغ برگرفته از خیابان چهار باغ و نیز سبک چهار ایوانی آن است. همچنین به دلیل وقف چندین بازار و کاروانسرا توسط مادر شاه سلطان حسین برای حمایت از مدرسه، این بنا با عنوان “مدرسه مادرشاه” نیز شناخته می‌شود؛ هرچند در وقف‌نامه‌ها و کتیبه‌های موجود، اشاره مستقیمی به نام مادر شاه نشده است.
تزیینات مدرسه چهارباغ
مدرسه چهارباغ دارای چهار ایوان و یک نمای خارجی باشکوه است که با سردری بلند، طاق‌نماهای آجری، مقرنس‌های زیبا و کاشی‌کاری‌های ریز و ظریف تزئین شده است.
کتیبه‌های سر در مدرسه به خط نستعلیق سفید روی کاشی‌های لاجوردی توسط عبدالرحیم جزایری در سال ۱۱۱۲ هجری کتابت شده‌اند. دهانه‌های سردر با کاشی‌های فیروزه‌ای تزیین شده و دو پایه سنگ مرمری زیبا در طرفین قرار دارد. درِ اصلی مدرسه که با طلا و نقره تزئین شده، نمونه‌ای بی‌نظیر از هنر زرگری و قلمزنی دوران صفویه است. بر این درِ دو لنگه، اشعاری برجسته به خط نستعلیق محمدصالح اصفهانی خوشنویس عصر صفوی نوشته شده است.
در داخل مدرسه، بخش‌های مختلفی چون هشتی، ورودی، گنبد، مناره‌ها، حجره‌های طلاب و حیاط داخلی وجود دارد.
صحن مدرسه که توسط چهار ایوان احاطه شده، باغی پر از درختان کهنسال دارد که جوی آبی با نام نهر فرشادی از میان آن عبور می‌کند.
حجره‌های طلاب، شامل اتاق نشیمن، صندوقخانه و بالاخانه هستند که همگی دارای ایوان‌هایی زیبا در مقابل خود می‌باشند.
در شمال مدرسه، ایوانی با دهانه عریض و ارتفاع زیاد قرار گرفته که در روبرو گنبد و مناره‌های ایوان جنوبی دیده می‌شود. کتیبه داخل گنبد نیز به قلم عبدالرحیم جزایری نوشته شده است.
شبستان مدرسه چهارباغ
شبستان مدرسه چهارباغ که در بخش شرقی بنا قرار دارد، دارای سقفی زیبا و سه محراب است. این شبستان با دری منبت‌کاری شده به محوطه زیر گنبد راه دارد. کتیبه‌های اطراف محراب‌ها توسط محمدمؤمن حسینی در سال ۱۱۱۸ هجری کتابت شده‌اند.
