البرز

استان البرز

کرج یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان البرز است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت این شهر ۱٬۳۷۷٬۴۵۰ نفر بوده و از این نظر پس از تهران، مشهد، اصفهان و تبریز، پنجمین شهر پرجمعیت کشور به شمار می‌آید. کرج همچنین پس از تهران، بزرگ‌ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و به دلیل جوان‌بودن بافت جمعیتی‌اش، امروز یکی از کلان‌شهرهای مهم کشور محسوب می‌شود.

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات کشوری

کرج با مساحت ۱۶۲ کیلومتر مربع در ۳۵ کیلومتری غرب تهران و در دامنه جنوبی رشته‌کوه‌های البرز قرار دارد. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی، از غرب به ساوجبلاغ و قزوین و از شرق به استان تهران محدود می‌شود.

جلگه پهناور کرج با میانگین ارتفاع ۱۳۲۰ متر از سطح دریا، در مسیر راه‌های ارتباطی اصلی کشور قرار دارد و بخشی از مسیر ترانزیت کالاهای وارداتی و صادراتی میان مرزهای ترکیه و آذربایجان و تهران است. رشته‌کوه البرز کرج را از استان مازندران جدا می‌کند و دره‌های پرپیچ‌وخم آن، به‌ویژه در امتداد جاده چالوس، موقعیتی ویژه به این منطقه بخشیده‌اند.

حوزه فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ با جمعیتی حدود ۳۵ هزار نفر و وسعتی نزدیک به ۵۸۳۰ کیلومتر مربع تأسیس شد. این شهرستان تا سال ۱۳۶۸ دارای بخش‌های مرکزی، شهریار، رباط کریم، طالقان و اشتهارد بود، اما پس از تبدیل برخی بخش‌ها به شهرستان مستقل، اکنون تنها شامل دو بخش مرکزی و اشتهارد و در مجموع هفت دهستان است.

• بخش مرکزی: شامل دهستان‌های نسا، آسارا، آدران، کمال‌آباد و گرمدره است و محدوده آن از تونل کندوان تا شاهدشهر (ماهدشت یا مردآباد قدیم) امتداد دارد.

• بخش اشتهارد: از احمدآباد تا مرادتپه گسترده شده و تنها یک دهستان به نام پلنگ‌آباد (رحمانیه) را دربر می‌گیرد.

آثار فرهنگی و تاریخی استان البرز

در دهستان‌های کمال‌آباد، گرمدره، محمدآباد و شهر کرج آثار ارزشمند و متعددی وجود دارد که بخشی از آنها توسط کارشناسان میراث فرهنگی شناسایی و ثبت شده‌اند. تعدادی نیز هم‌اکنون در حال مرمت و استحکام‌بخشی هستند. در میان این آثار، دو گرمابه قدیمی در روستاهای هلجرد و بیلقان از جمله بناهایی هستند که با وجود سلامت و اهمیت تاریخی، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

مکان‌های مهم و شناخته‌شده استان

• پژوهشگاه مواد و انرژی

• زندان گوهردشت

• زندان قزلحصار

• فرودگاه بین‌المللی پیام

• کاروانسرای شاه‌عباسی

• کاخ شمس (مروارید)

• کاخ سلیمانیه

• مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته‌ای کرج

• دبیرستان و مرکز پیش‌دانشگاهی البرز (کالج البرز)

• مرکز آموزشی شهید سلطانی (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان)

• مرکز تربیت مربی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور

• مرکز تحقیقات و اصلاح بذر

• مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی

• شرکت مدیریت تولید برق شهید منتظرقائم (نیروگاه فردیس)

مشاهیر کرج

• ابوبکر کرجی – ریاضی‌دان و آب‌شناس

• محمد شاه‌بختی – دومین سپهبد ارتش ایران

• محمدصادق فاتح – سرمایه‌دار و نیکوکار

• عباسعلی زالی – نماینده مجلس

• جعفر شجونی – نماینده مجلس

• فاطمه آجرلو – نماینده مجلس

• محسن کازرونی – امام جمعه

• مهرانه مهین‌ترابی – بازیگر

• حمید توکلی کرمانی – نویسنده

• امیررضا بیگدلی – نویسنده

• حمیدرضا شیرمحمدی – روانپزشک

• نعیم سعداوی – فوتبالیست

• ابراهیم صادقی – فوتبالیست

• محمد نصرتی – فوتبالیست

• آیت‌الله اشتهاردی – مدرس حوزه علمیه قم و از اساتید رهبر انقلاب

• محمد محمدی اشتهاردی – محقق و نویسنده بیش از ۲۰۰ جلد کتاب

• روح‌الله داداشی – قهرمان مسابقات مردان آهنین

• علیرضا حیدری – قهرمان کشتی جهان

جاذبه‌های گردشگری استان

• دریاچه سد امیرکبیر (سد کرج)

• جاده کرج – چالوس (به‌ویژه پس از تونل کندوان)

• باغ سیب مهرشهر

• کاخ مروارید (شمس)

• پارک خانواده جهانشهر

• روستای تاریخی آتشگاه

• کاروانسرای شاه‌عباسی

• پل تاریخی کرج

• امامزاده طاهر کرج (مدفن بسیاری از ناموران شعر و هنر معاصر ایران)

پوشاک محلی طالقان

پوشاک سنتی مردم طالقان بازتابی از شرایط جغرافیایی، اقلیمی و اجتماعی این منطقه است. زمستان‌های سرد و طولانی، شیوه زندگی روستایی، باورهای مذهبی و حتی روابط فرهنگی و اقتصادی با نواحی همجوار، همگی در شکل‌گیری پوشش مردان و زنان طالقان نقش داشته‌اند.

پوشاک مردان

مردان طالقان به‌ویژه در زمستان‌های سخت از لباس‌های پشمی و گرم استفاده می‌کردند.

• کلاه پشمی یا نمدی: رایج میان مردان، به‌ویژه افراد مسن‌تر.

• کاپشن و جوراب‌های پشمی دستباف: برای مقاومت در برابر سرمای کوهستان.

• دستکش‌های پشمی محلی: با نقش‌ها و ساف‌های بلد بافته می‌شدند.

• چکمه‌های ساقدار چرمی: به‌ویژه در روزهای بارانی و برفی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

پوشاک زنان

لباس زنان طالقان تنوع بیشتری داشته و علاوه بر کارکرد محافظتی، جنبه زیبایی و سنتی نیز داشته است:

• بلوز (پیرهن): پیراهنی جلو باز تا نیمه که با دکمه بسته می‌شد.

• شلوار پاچه‌گشاد: که با بند تنبان در کمر محکم می‌شد.

• شُلیته: دامنی پرچین و کوتاه که در رنگ‌های گوناگون دوخته و روی شلوار پوشیده می‌شد.

• چارقد یا روسری: بیشتر از ململ سفید، برای پوشاندن سر.

• جلیقه یا جلزقه: نیم‌تنه‌ای آستردار که روی بلوز پوشیده می‌شد.

• چادر: برای بیرون از خانه و مراسم مذهبی و اجتماعی.