هرمزگان‌شناسی
استان هرمزگان جنوبی‌ترین استان ایران است که در کرانه‌ی خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. از نظر تقسیمات اقلیمی، این استان در زمره‌ی مناطق گرم و خشک کشور به‌شمار می‌رود. هرمزگان با وسعتی حدود ۶۸۴۷۵/۸ کیلومتر مربع در جنوب ایران واقع شده و مختصات جغرافیایی آن بین ۲۵ درجه و ۲۳ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ است.
این استان از شمال و شمال‌شرقی با استان کرمان، از شمال‌غربی و غرب با استان‌های فارس و بوشهر، و از شرق با استان سیستان و بلوچستان هم‌مرز است. جنوب استان را نیز آب‌های گرم خلیج فارس و دریای عمان در بر گرفته که نواری به طول تقریبی ۹۰۰ کیلومتر خط ساحلی را شامل می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جغرافیایی هرمزگان، وجود تنگه هرمز است؛ گذرگاهی استراتژیک و حیاتی در جهان امروز. این تنگه‌ی هلالی‌شکل حدود ۱۸۷ کیلومتر طول دارد و عمق آن به دلیل شیب کف دریا از شمال به جنوب متغیر است؛ به‌گونه‌ای که در نزدیکی جزیره‌ی لارک عمق آب حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبی نزدیک شبه‌جزیره‌ی مسندم به حدود ۱۸۰ متر می‌رسد.
تاریخچه‌ی بندرعباس
در محل بندرعباس کنونی، تا پیش از قرن چهارم هجری، آبادی‌های کوچکی وجود داشت. یکی از مهم‌ترین آنها روستای می‌بندر و روستای کوچک سورو بود. در سال ۱۵۱۴ میلادی، پرتغالی‌ها این منطقه را برای بارگیری کالا و استقرار نیروهای خود انتخاب کردند. به دلیل وفور خرچنگ در سواحل این بندر، نام آن را گامارائو یا کامارااو (به‌معنای بندر خرچنگ) گذاشتند. بعدها این نام به گمبرون تغییر یافت.
در سال ۱۶۲۲ میلادی، شاه عباس صفوی با کمک نیروهای انگلیسی توانست پرتغالی‌ها را از این بندر بیرون براند. پس از این پیروزی، به افتخار شاه عباس، نام گمبرون به بندرعباس تغییر یافت.
موقعیت جغرافیایی و وسعت شهرستان بندرعباس
شهر بندرعباس مرکز شهرستان بندرعباس و همچنین مرکز استان هرمزگان است. این شهرستان با وسعتی حدود ۲۷۳۱۶ کیلومتر مربع در شمال تنگه هرمز قرار گرفته و از شمال با شهرستان حاجی‌آباد، از شرق با شهرستان‌های میناب و رودان، از غرب با شهرستان بندرلنگه و از جنوب با خلیج فارس و جزیره‌ی قشم هم‌مرز است.
خود شهر بندرعباس در ساحل خلیج فارس واقع شده و مساحت آن حدود ۴۵ کیلومتر مربع و ارتفاعش از سطح دریا تنها ۱۰ متر است. فاصله‌ی این شهر تا تهران ۱۳۳۳ کیلومتر است و نزدیک‌ترین شهر بزرگ به آن، شهر قشم (مرکز جزیره قشم) می‌باشد.
آب و هوا استان
آب‌وهوای بندرعباس گرم و مرطوب است. تابستان‌های آن طولانی بوده و حدود ۹ ماه از سال گرما بر این منطقه حاکم است.
جمعیت استان
بر اساس آخرین آمار، شهرستان بندرعباس دارای ۹۸۶۰۴ خانوار است که در مناطق شهری و روستایی سکونت دارند. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری، صنعتی و استراتژیک ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان محسوب می‌شود.
جاذبه‌ها و ویژگی‌های استان هرمزگان
جزیره کیش
کیش یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران است. این جزیره‌ی بیضی‌شکل میانگین دمای سالانه‌ای حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد دارد و در پاییز و زمستان آب‌وهوایی دلپذیر را تجربه می‌کند.
از دیدنی‌های کیش می‌توان به اسکله تفریحی، باغ پرندگان و پارک دلفین‌ها، تم‌پارک آبی اوشن، ساحل مرجانی، کشتی یونانی، خانه مردم‌شناسی بومیان کیش، گذر هنرمندان، پارک‌های ساحلی میرمُهَنا و سیمرغ، پارک شهر، روستای باغو، کشتی‌های تفریحی و درخت سبز اشاره کرد.
در کنار جاذبه‌های طبیعی، آثار تاریخی همچون شهر زیرزمینی کاریز (قنات کیش) با قدمتی ۲۵۰۰ ساله و شهر باستانی حریره مربوط به دوره ساسانی نیز بازدیدکنندگان را به گذشته می‌برند.
کیش همچنین بهشت علاقه‌مندان به ورزش‌های آبی است. غواصی، جت اسکی، اسکی روی آب، موج‌سواری، پاراگلایدر و دوچرخه‌سواری از تفریحات پرطرفدار این جزیره‌اند.
جزیره قشم
قشم که در دوره ساسانی با نام ابرکاوان شناخته می‌شد، بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است و طولانی‌ترین خط ساحلی را دارد. این جزیره شامل ۶۹ شهر و روستا است.
از مهم‌ترین جاذبه‌های قشم می‌توان به جنگل‌های حرا (بخشی از ژئوپارک قشم)، دره چاهکوه، دره ستارگان، دره تندیس‌ها، بام قشم، قلعه پرتغالی‌ها، خربس، روستای لافت و سد گوران اشاره کرد. جنگل‌های حرا به‌ویژه در زمان مد و جزر جلوه‌ای شگفت‌انگیز دارند.
جزیره هرمز
جزیره هرمز با قدمتی زمین‌شناسی که تا ۶۰۰ میلیون سال برآورد شده، امروزه یکی از مقاصد اصلی طبیعت‌گردی ایران است. این جزیره به‌دلیل خاک‌های رنگارنگش به جزیره رنگین‌کمان شهرت دارد.
از جاذبه‌های هرمز می‌توان به قلعه پرتغالی‌ها، غار و دره رنگین‌کمان، ساحل سرخ، ساحل مفنق، ساحل تک‌درخت و سنگ مرغان اشاره کرد. گردشگران در این جزیره با موتورهای سه‌چرخ محلی جابه‌جا می‌شوند و طلوع و غروب خورشید بر صخره‌های هرمز منظره‌ای تماشایی خلق می‌کند.
جزیره هنگام
جزیره هنگام در جنوب قشم واقع شده و به‌خاطر زیستگاه دلفین‌ها معروف است. گردشگران با قایق‌سواری به تماشای شنای دلفین‌ها می‌روند. همچنین امکان غواصی، بازدید از لاک‌پشت‌های دریایی و گشت‌وگذار در بازارچه‌های محلی از دیگر جذابیت‌های این جزیره است.
میناب
شهر میناب که به «هرمز کهنه» نیز شهرت دارد، در فاصله ۱۰۵ کیلومتری بندرعباس قرار گرفته است. جاذبه‌های مهم آن شامل قلعه بی‌بی مینو، دریاچه سد استقلال، جنگل حرا و سواحل زیبا می‌شوند.
جاسک
شهر جاسک در ساحل دریای عمان واقع شده و از سه طرف با آب‌های آزاد در ارتباط است. سواحل بکر و دست‌نخورده این شهر، یکی از جاذبه‌های اصلی آن برای گردشگران به‌شمار می‌رود.
دیگر جاذبه‌های استان هرمزگان
-
موزه مردم‌شناسی بندر کنگ
-
آبشار فصلی بدو در نزدیکی بندرعباس
-
قلعه کمیز در ۱۲ کیلومتری رودان
-
چشمه سبزپوشان در حوالی حاجی‌آباد
-
جزیره هندورابی با روستای سنتی هندورابی
اقامتگاه‌ها
هتل‌های لوکس بیشتر در جزیره کیش ساخته شده‌اند. در بندرعباس، قشم و دیگر شهرها نیز هتل‌های متنوع و اقامتگاه‌های بوم‌گردی وجود دارد. اقامت در بوم‌گردی‌های قشم (مانند کلدونگ، بادگیران، خالو منصور، لرد سوزا) یا در جزیره هرمز (خانه‌های بومی مانند موسی ابراهیم و جرون) تجربه‌ای نزدیک به زندگی محلی فراهم می‌کند.
غذاهای محلی
غذاهای دریایی اصلی‌ترین بخش سفره هرمزگان هستند. از مهم‌ترین آنها:
-
ماهی برشته، ماهی مرکب، کوسه خشک، پودینی کوسه، خوراک صدف، خوراک متوتا یا حشینه، پلو بچه‌میگو
-
غذاهای محلی دیگر مانند متبک پلو، موفلک، زیبون، خورش سوراغ، بلالیت، هورای و سینگو با خرچنگ
همچنین نان توموشی، نان چم‌چمو، شیرینی مالوکی، رنگینک و ترشی انبه از خوراکی‌های رایج هرمزگان هستند.
صنایع دستی و سوغات
صنایع دستی متنوعی در استان تولید می‌شود؛ از جمله: حصیربافی، گلابتون‌دوزی، سوزن‌دوزی، چادرشب‌بافی، خرسک‌بافی، عودسازی و زیورآلات صدفی.
خرمای هرمزگان (به‌ویژه خرمای شکلاتی)، ماهی و میگوی تازه، میوه گواوا و مرکبات از سوغات خوراکی استان هستند.
آداب و رسوم
مردم هرمزگان آداب و رسوم خاص خود را دارند.
-
نوروز با خانه‌تکانی، حنا بستن و دید و بازدید برگزار می‌شود.
-
نوروز صیاد آیینی است که صیادان در آن یک روز از صید دست می‌کشند تا شکرگزار دریا باشند.
-
آیین‌های دیگری مانند زنبیل‌گردانی، قربانی برای بارش باران، نوروزخوانی و سیزده‌بدر نیز در نقاط مختلف استان برگزار می‌شود.
